ကြိယာ
ပြုခြင်းကိုဖြစ်စေ၊ ဖြစ်ခြင်းကိုဖြစ်စေ၊ ရှိခြင်းကိုဖြစ်စေ ပြသောပုဒ်ကို ကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
အနက်အဓိပ္ပါယ်အရ ကြိယာ ၃
မျိုး ရှိသည်။
ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံအရ ကြိယာ ၃
မျိုး ရှိသည်။
ပြုခြင်းပြကြိယာ
ပြုမူလှုပ်ရှားမှုကို ပြသော ကြိယာကို ပြုခြင်းပြကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- ပြေး
- ကန်
- ခွဲ
- ချက်
သူ
ပြေး
သည်။- ဤဝါကျ၌ ပြေး ဟူသော ကြိယာသည် သူ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
ညီညီသည် ဘောလုံးကို
ကန်
သည်။- ဤဝါကျ၌ ကန် ဟူသော ကြိယာသည် ညီညီ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
အဖေသည် အုန်းသီးကို
ခွဲ
သည်။- ဤဝါကျ၌ ခွဲ ဟူသော ကြိယာသည် အဖေ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
အမေသည် ထမင်းကို
ချက်
သည်။- ဤဝါကျ၌ ချက် ဟူသော ကြိယာသည် အမေ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
- ထို့ကြောင့် ပြေး၊ ကန်၊ ခွဲ၊ ချက် ဟူသော ကြိယာတို့သည် ပြုခြင်းကို ပြသည်။
ဖြစ်ခြင်းပြကြိယာ
သက်ရှိသက်မဲ့တို့၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေကို ဖော်ပြသော ကြိယာကို ဖြစ်ခြင်းပြကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- ကွဲ
- ကျက်
- ပျော်
- ဖြစ်
ဖန်ခွက်
ကွဲ
သည်။- ဤဝါကျ၌ ကွဲ ဟူသော ကြိယာသည် ဖန်ခွက် ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
ထမင်း
ကျက်
ပြီ။- ဤဝါကျ၌ ကျက် ဟူသော ကြိယာသည် ထမင်း ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
သူ
ပျော်
သည်။- ဤဝါကျ၌ ပျော် ဟူသော ကြိယာသည် သူ ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
မောင်ဘသည် ကျောင်းသား
ဖြစ်
သည်။- ဤဝါကျ၌ ဖြစ် ဟူသော ကြိယာသည် မောင်ဘ ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
ရှိခြင်းပြကြိယာ
လူ၊ နေရာဒေသ၊ အရာဝတ္ထု စသည်တို့ ရှိနေခြင်း၊ တည်နေခြင်းကို ပြသော ကြိယာကို ရှိခြင်းပြကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- ရှိ
- တည်ရှိ
ကန်ထဲ၌ ကြာ
ရှိ
သည်။- ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ကြာ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
ရန်ကုန်မြို့သည် လှိုင်မြစ်ဝ၌
တည်ရှိ
သည်။- တည်ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ရန်ကုန်မြို့ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
ကျွန်ုပ်၌ ငွေငါးကျပ်
ရှိ
သည်။- ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ငွေငါးကျပ် ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
အဖေသည် စာကြည့်ခန်းထဲ၌
ရှိ
သည်။- ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် အဖေ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
ကျွန်ုပ်တို့ ကျောင်းရှေ့၌ ကစားကွင်း
ရှိ
သည်။- ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ကစားကွင်း ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
- ထိုကြောင့် ရှိ၊ တည်ရှိ ဟူသော ကြိယာသည်တို့သည် ရှိခြင်းကိုပြသည့် ရှိခြင်းကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။
ပင်ကိုကြိယာ
မြန်မာသဒ္ဒါနည်းဖြင့် ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်၊ မူလအတိုင်းဖြစ်သော ပြုခြင်း၊ ဖြစ်ခြင်း၊ ရှိခြင်းကို ပြသော ကြိယာကို ပင်ကိုကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- က
- စား
- ကစား
- ဆင်း
- သနား
- ကဲ့ရဲ့
- ရိုသေ
- ရှိ
- ဖြစ်
- စား၊ ဆင်း၊ ရှိ၊ ဖြစ် အစရှိသည်တို့သည် ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။
- ကစား ဟူသော ကြိယာသည်လည်း ခွဲစိတ်၍ မရသော၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်း ထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။ ကစား ၏ ဆိုလိုရင်း အနက် တစ်ခုမှာ ကျည်းသာ၊ ခုံညင်းဒိုး၊ ဘောလုံး စသည်တို့ဖြင့် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမြူးတူးပျော်ပါးသည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
- ကစားကို ခွဲစိတ်လိုက်လျှင် က နှင့် စား ဟူသော အစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုကို ရမည်။ သို့ရာတွင် က သည်လည်းကောင်း၊ စား သည်လည်းကောင်း ကစား ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်ကို မပေးနိုင်ချေ။ ခွဲစိတ်ခြင်းဖြင့် မူလအဓိပ္ပာယ်မှာ ပျက်သွားသည်။ ထို့ကြောင့် ကစား သည် ခွဲစိတ်၍မရနိုင်သော ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။
- ထို့ပြင် ကွာခြား၊ ခုတ်ထစ်၊ ရောင်းဝယ်၊ စွန့်ကြဲ စသည်တို့ ကဲ့သို့ ပုဒ်အချင်းချင်းပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပေါင်းစပ်ပုဒ်လည်းမဟုတ် သောကြောင့် ကစား သည် ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။
- ထိုနည်းအတူ သနား၊ ကဲ့ရဲ့၊ ရိုသေ တို့သည်လည်း ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။
ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ
ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ်များ၏ နောက်၌ ကြိယာဝိဘတ်ကို ဆက်ခြင်းဖြင့် ကြိယာကို ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- ပျင်း၏
- ချိုသည်
- လှသည်
- မတ်စောက်၏
- သာယာသည်
- ပျင်း၊ ချို၊ လှ၊ မတ်စောက်၊ သာယာ တို့သည် ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ်များ ဖြစ်ကြသည်။ ၄င်းတို့၏နောက်၌ ကြိယာဝိဘတ်များ ဖြစ်သော သည်၊ ၏ တို့ကို ဆက်လိုက်သောအခါ ပျင်းသည်/၏ ၊ ချိုသည်/၏ ၊ လှသည်/၏ ၊ မတ်စောက်သည်/၏ ၊ သာယာသည်/၏ စသော ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာများ ဖြစ်လာကြသည်။
ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ အချို့
ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ် ကြိယာဝိဘတ် ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ ပူ ၏ ပူ၏ အေး သည် အေးသည် နီ ၏ နီ၏ ထင်ရှား သည် ထင်ရှားသည် လှပ ၏ လှပ၏ စိမ်းလန်း သည် စိမ်းလန်းသည် ခမ်းနား ၏ ခမ်းနား၏ ချွန်ထက် သည် ချွန်ထက်သည် မှောင်မိုက် ၏ မှောင်မိုက်၏ ရဲရင့် သည် ရဲရင့်သည်
ပေါင်းစပ်ကြိယာ
ပုဒ်တို့ကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်ထားသော ကြိယာကို ပေါင်းစပ်ကြိယာ
ဟု ခေါ်သည်။
- စားသောက်သည်
- ခုတ်ထစ်၏
- ဆေးခြယ်သည်
- ရေကူး၏
- ကောင်းမြတ်သည်
- ကြီးကျယ်၏
- စိတ်တိုသည်
- အားငယ်၏
ကြိယာပုဒ်တစ်ခုနှင့် အခြားကြိယာပုဒ် တစ်ခုတို့ကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်လိုက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။
ကြိယာ ကြိယာ ကြိယာဝိဘတ် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ပြော ဆို သည် ပြောဆိုသည် ခုတ် ထစ် ၏ ခုတ်ထစ်၏ စား သောက် သည် စားသောက်သည် ရောင်း ဝယ် ၏ ရောင်းဝယ်၏ ဟော ပြော သည် ဟောပြောသည် နာမ်ပုဒ်တစ်ခုနှင့် ကြိယာပုဒ်တစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ်ဆက်လိုက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။
နာမ် ကြိယာ ကြိယာဝိဘတ် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဆေး ခြယ် သည် ဆေးခြယ်သည် ကျောက် ထိုး ၏ ကျောက်ထိုး၏ ရေ ကူး သည် ရေကူးသည် အပြစ် ပေး ၏ အပြစ်ပေး၏ နာမဝိသေသနပုဒ်တစ်ခုနှင့် အခြား နာမဝိသေသနပုဒ်တစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။
နာမဝိသေသန နာမဝိသေသန ကြိယာဝိဘတ် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ကောင်း မြတ် ၏ ကောင်းမြတ်၏ လျင် မြန် သည် လျင်မြန်သည် ကြီး ကျယ် ၏ ကြီးကျယ်၏ ဆိုး ယုတ် သည် ဆိုးယုတ်သည် မည်း မှောင် ၏ မည်းမှောင်၏ နာမဝိသေသနတစ်ခုနှင့် ကြိယာပုဒ်တစ်ခု ကိုပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာ ဝိဘတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။
နာမဝိသေသန ကြိယာ ကြိယာဝိဘတ် ပေါင်းစပ်ကြိယာ နိမ့် ကျ သည် နိမ့်ကျသည် မြင့် တက် ၏ မြင့်တက်၏