ကြိယာ

ပြုခြင်းကိုဖြစ်စေ၊ ဖြစ်ခြင်းကိုဖြစ်စေ၊ ရှိခြင်းကိုဖြစ်စေ ပြသောပုဒ်ကို ကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

အနက်အဓိပ္ပါယ်အရ ကြိယာ မျိုး ရှိသည်။

  1. ပြုခြင်းပြကြိယာ
  2. ဖြစ်ခြင်းပြကြိယာ
  3. ရှိခြင်းပြကြိယာ

ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံအရ ကြိယာ မျိုး ရှိသည်။

  1. ပင်ကိုကြိယာ
  2. ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ
  3. ပေါင်းစပ်ကြိယာ

    ပြုခြင်းပြကြိယာ

    ပြုမူလှုပ်ရှားမှုကို ပြသော ကြိယာကို ပြုခြင်းပြကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

    1. ပြေး
    2. ကန်
    3. ခွဲ
    4. ချက်
    • သူပြေးသည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ပြေး ဟူသော ကြိယာသည် သူ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
    • ညီညီသည် ဘောလုံးကို ကန်သည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ကန် ဟူသော ကြိယာသည် ညီညီ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
    • အဖေသည် အုန်းသီးကို ခွဲသည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ခွဲ ဟူသော ကြိယာသည် အဖေ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
    • အမေသည် ထမင်းကို ချက်သည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ချက် ဟူသော ကြိယာသည် အမေ ဟူသော ကတ္တား၏ ပြုခြင်းကို ပြသည်။
      2. ထို့ကြောင့် ပြေး၊ ကန်၊ ခွဲ၊ ချက် ဟူသော ကြိယာတို့သည် ပြုခြင်းကို ပြသည်။

    ဖြစ်ခြင်းပြကြိယာ

    သက်ရှိသက်မဲ့တို့၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေကို ဖော်ပြသော ကြိယာကို ဖြစ်ခြင်းပြကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

    1. ကွဲ
    2. ကျက်
    3. ပျော်
    4. ဖြစ်
    • ဖန်ခွက်ကွဲသည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ကွဲ ဟူသော ကြိယာသည် ဖန်ခွက် ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
    • ထမင်းကျက်ပြီ။

      1. ဤဝါကျ၌ ကျက် ဟူသော ကြိယာသည် ထမင်း ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
    • သူပျော်သည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ပျော် ဟူသော ကြိယာသည် သူ ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။
    • မောင်ဘသည် ကျောင်းသားဖြစ်သည်။

      1. ဤဝါကျ၌ ဖြစ် ဟူသော ကြိယာသည် မောင်ဘ ဟူသော ကတ္တား၏ ဖြစ်မှုအခြေအနေ ကိုပြသည်။

    ရှိခြင်းပြကြိယာ

    လူ၊ နေရာဒေသ၊ အရာဝတ္ထု စသည်တို့ ရှိနေခြင်း၊ တည်နေခြင်းကို ပြသော ကြိယာကို ရှိခြင်းပြကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

    1. ရှိ
    2. တည်ရှိ
    • ကန်ထဲ၌ ကြာ ရှိသည်။

      1. ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ကြာ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
    • ရန်ကုန်မြို့သည် လှိုင်မြစ်ဝ၌ တည်ရှိသည်။

      1. တည်ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ရန်ကုန်မြို့ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
    • ကျွန်ုပ်၌ ငွေငါးကျပ် ရှိသည်။

      1. ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ငွေငါးကျပ် ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
    • အဖေသည် စာကြည့်ခန်းထဲ၌ ရှိသည်။

      1. ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် အဖေ ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
    • ကျွန်ုပ်တို့ ကျောင်းရှေ့၌ ကစားကွင်း ရှိသည်။

      1. ရှိ ဟူသော ကြိယာသည် ကစားကွင်း ဟူသော ကတ္တား၏ ရှိခြင်းကို ပြသည်။
      2. ထိုကြောင့် ရှိ၊ တည်ရှိ ဟူသော ကြိယာသည်တို့သည် ရှိခြင်းကိုပြသည့် ရှိခြင်းကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။

    ပင်ကိုကြိယာ

    မြန်မာသဒ္ဒါနည်းဖြင့် ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်၊ မူလအတိုင်းဖြစ်သော ပြုခြင်း၊ ဖြစ်ခြင်း၊ ရှိခြင်းကို ပြသော ကြိယာကို ပင်ကိုကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

    1. က
    2. စား
    3. ကစား
    4. ဆင်း
    5. သနား
    6. ကဲ့ရဲ့
    7. ရိုသေ
    8. ရှိ
    9. ဖြစ်
    • စား၊ ဆင်း၊ ရှိ၊ ဖြစ် အစရှိသည်တို့သည် ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။
    • ကစား ဟူသော ကြိယာသည်လည်း ခွဲစိတ်၍ မရသော၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်း ထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။ ကစား ၏ ဆိုလိုရင်း အနက် တစ်ခုမှာ ကျည်းသာ၊ ခုံညင်းဒိုး၊ ဘောလုံး စသည်တို့ဖြင့် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမြူးတူးပျော်ပါးသည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
    • ကစားကို ခွဲစိတ်လိုက်လျှင် က နှင့် စား ဟူသော အစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုကို ရမည်။ သို့ရာတွင် က သည်လည်းကောင်း၊ စား သည်လည်းကောင်း ကစား ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်ကို မပေးနိုင်ချေ။ ခွဲစိတ်ခြင်းဖြင့် မူလအဓိပ္ပာယ်မှာ ပျက်သွားသည်။ ထို့ကြောင့် ကစား သည် ခွဲစိတ်၍မရနိုင်သော ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။
    • ထို့ပြင် ကွာခြား၊ ခုတ်ထစ်၊ ရောင်းဝယ်၊ စွန့်ကြဲ စသည်တို့ ကဲ့သို့ ပုဒ်အချင်းချင်းပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပေါင်းစပ်ပုဒ်လည်းမဟုတ် သောကြောင့် ကစား သည် ပင်ကိုကြိယာ ဖြစ်သည်။
    • ထိုနည်းအတူ သနား၊ ကဲ့ရဲ့၊ ရိုသေ တို့သည်လည်း ခွဲစိတ်၍လည်းမရ၊ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းလည်းမဟုတ်သော ပင်ကိုကြိယာများ ဖြစ်ကြသည်။

      ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ

      ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ်များ၏ နောက်၌ ကြိယာဝိဘတ်ကို ဆက်ခြင်းဖြင့် ကြိယာကို ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

      1. ပျင်း၏
      2. ချိုသည်
      3. လှသည်
      4. မတ်စောက်၏
      5. သာယာသည်
      • ပျင်း၊ ချို၊ လှ၊ မတ်စောက်၊ သာယာ တို့သည် ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ်များ ဖြစ်ကြသည်။ ၄င်းတို့၏နောက်၌ ကြိယာဝိဘတ်များ ဖြစ်သော သည်၊ ၏ တို့ကို ဆက်လိုက်သောအခါ ပျင်းသည်/၏ ၊ ချိုသည်/၏ ၊ လှသည်/၏ ၊ မတ်စောက်သည်/၏ ၊ သာယာသည်/၏ စသော ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာများ ဖြစ်လာကြသည်။
      • ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ အချို့

          ဂုဏ်အရည်အချင်းပြပုဒ်ကြိယာဝိဘတ်ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ
          ပူပူ၏
          အေးသည်အေးသည်
          နီနီ၏
          ထင်ရှားသည်ထင်ရှားသည်
          လှပလှပ၏
          စိမ်းလန်းသည်စိမ်းလန်းသည်
          ခမ်းနားခမ်းနား၏
          ချွန်ထက်သည်ချွန်ထက်သည်
          မှောင်မိုက်မှောင်မိုက်၏
          ရဲရင့်သည်ရဲရင့်သည်

        ပေါင်းစပ်ကြိယာ

        ပုဒ်တို့ကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်ထားသော ကြိယာကို ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဟု ခေါ်သည်။

        1. စားသောက်သည်
        2. ခုတ်ထစ်၏
        3. ဆေးခြယ်သည်
        4. ရေကူး၏
        5. ကောင်းမြတ်သည်
        6. ကြီးကျယ်၏
        7. စိတ်တိုသည်
        8. အားငယ်၏
        • ကြိယာပုဒ်တစ်ခုနှင့် အခြားကြိယာပုဒ် တစ်ခုတို့ကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်လိုက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။

            ကြိယာကြိယာကြိယာဝိဘတ်ပေါင်းစပ်ကြိယာ
            ပြောဆိုသည်ပြောဆိုသည်
            ခုတ်ထစ်ခုတ်ထစ်၏
            စားသောက်သည်စားသောက်သည်
            ရောင်းဝယ်ရောင်းဝယ်၏
            ဟောပြောသည်ဟောပြောသည်
          1. နာမ်ပုဒ်တစ်ခုနှင့် ကြိယာပုဒ်တစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ်ဆက်လိုက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။

              နာမ်ကြိယာကြိယာဝိဘတ်ပေါင်းစပ်ကြိယာ
              ဆေးခြယ်သည်ဆေးခြယ်သည်
              ကျောက်ထိုးကျောက်ထိုး၏
              ရေကူးသည်ရေကူးသည်
              အပြစ်ပေးအပြစ်ပေး၏
            1. နာမဝိသေသနပုဒ်တစ်ခုနှင့် အခြား နာမဝိသေသနပုဒ်တစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာဝိဘတ် ဆက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။

                နာမဝိသေသနနာမဝိသေသနကြိယာဝိဘတ်ပေါင်းစပ်ကြိယာ
                ကောင်းမြတ်ကောင်းမြတ်၏
                လျင်မြန်သည်လျင်မြန်သည်
                ကြီးကျယ်ကြီးကျယ်၏
                ဆိုးယုတ်သည်ဆိုးယုတ်သည်
                မည်းမှောင်မည်းမှောင်၏
              1. နာမဝိသေသနတစ်ခုနှင့် ကြိယာပုဒ်တစ်ခု ကိုပေါင်းစပ်ပြီးနောက် ကြိယာ ဝိဘတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ကြိယာ ဖြစ်လာသည်။

                  နာမဝိသေသနကြိယာကြိယာဝိဘတ်ပေါင်းစပ်ကြိယာ
                  နိမ့်ကျသည်နိမ့်ကျသည်
                  မြင့်တက်မြင့်တက်၏